Masterclass Tricky Tijden

Omgaan met grote veranderingen

Hoe focus je op creativiteit en kansen te midden van chaos?
Navigeren door Tricky Tijden met Jitske Kramer en gastsprekers

We duiken een volle dag in het thema verandering en transformatie. En specifiek in de intrigerende, gekke, enge, spannende, avontuurlijke en turbulente tussentijd van verandering.

Paul Iske (Instituut voor Briljante Mislukkingen)geeft een gastcollege over hoe ‘falen’ vaak een noodzakelijke stap is in complexe veranderprocessen — en hoe we kunnen leren om slimmer te falen.

Daarnaast gaat Dolf Jansen in een verdiepend gesprek met antropoloog en journalist Joris Luyendijk. Samen verkennen ze de urgente vraag: hoe moeten leiders zich verhouden tot een veranderende wereldorde?

Grote veranderingen en transformaties vinden niet van de ene op de andere dag plaats. Het zijn geleidelijke processen die gekenmerkt worden door een overgangstijd. Een rommelige tussentijd waarin het oude wordt losgelaten, terwijl het nieuwe nog onduidelijk is. Een tricky overgangsperiode, vol creativiteit en mogelijkheden, maar ook onduidelijkheden, machtsstrijd, spanningen en onzekerheid. Antropologen noemen deze tussentijd ‘liminaliteit’.

Praktische info op een rij

Person

Sprekers: Jitske, Dolf Jansen, Paul Iske, Joris Luyendijk

Date

Datum: 10-11-2025

Place

Locatie: AFAS Theater, Leusden

Time

Tijdsduur: 9.30 - 17.00 - borrel tot 18.00

Costs

Kosten: De ticketprijs voor deze masterclass is € 575,- p.p. (excl. btw). Inclusief vegetarische lunch en boek Tricky Tijden van Jitske Kramer. Bij inschrijving van meerdere deelnemers tegelijkertijd, geven wij een collega-korting. 5 of meer deelnemers krijg je €50,- korting p.p. Bij inschrijvingen voor meerdere mensen tegelijk, dit graag vermelden op het inschrijfformulier, of even contact opnemen met Roos Prins, roos@humandimensions.nl. Deze masterclass vindt alleen live plaats.

Startdata
Masterclass Tricky Tijden

Startdatum Trainingsdagen Beschikbaarheid Trainers  
10-11-2025 Bekijk data

Exacte data Masterclass Tricky Tijden

×
Datum Van – Tot Naam Locatie
10-11-2025 09:3017:00 MTT – dag 1 AFAS Theater

Tricky Tijden Masterclass gaat over:

  • De turbulente tussentijd van transformaties
  • Universele patronen, machtsdynamieken, kansen en verleidingen
  • Antropologische begrippen als: liminaliteit, tricksters, rituelen, magie en een nieuw narratief.
  • De ervaring van onzekerheid, chaos en emoties
  • Liminaal leiderschap en het belang van ‘faal-intelligentie’ om nieuwe wegen te vinden
  • Geen antwoorden, geen geruststelling maar wel duiding over de verwarrende tijd waarin we zitten en inzichten hoe je kunt navigeren door in een veranderende en complexe wereld.
  • En een aantal prachtige praktijkvoorbeelden hoe het anders kan, anders moet.

Reken op een lekker tempo, met een hoge informatiedichtheid, veel confronterende vragen, nieuwe taal en antropologische begrippen om de dynamiek van veranderprocessen mee te duiden. En inzicht in liminaal leiderschap om deze processen te begeleiden.

Jitske Kramer deelt de inzichten uit haar onderzoek naar de kansen, verleidingen en gevaren van deze liminale tijd. En, we waarschuwen maar vast, bij de tricky tussenperiode passen geen snelle tips, pasklare antwoorden en een duidelijke richting. Wel antropologische inzichten die houvast bieden in de chaos. Over het liminaal leiderschap dat nodig is om tot succesvolle transformatie te komen. Inzichten en kennis waarmee je veranderprocessen zo optimaal mogelijk kunt laten verlopen.

Geen kant en klare to-do lijstjes met tips die je morgen meteen kunt toepassen, maar veel stof tot nadenken en verdieping van inzichten waar je mee aan de slag kunt in jouw praktijk.

De Tricky Tijden Masterclass is gebaseerd op het boek Tricky Tijden, dat je na afloop van deze masterclass ontvangt. Op www.trickytijden.nl hebben we alle podcasts, interviews en artikelen verzameld die over dit thema gaan.

Samen in de spiegel kijken

Elke grote verandering of transformatie gaat gepaard met het loslaten van het vertrouwde, het verleggen van grenzen, het uitdagen van de gevestigde orde, het bespotten van heilige symbolen en het ter discussie stellen van autoriteiten. Tijdens deze dag krijg je een diepgaand begrip over de dynamiek van veranderen en wat dit vraagt van leiderschap. Jitske ontrafelt op meeslepende wijze de menselijke patronen van ingrijpende veranderingen. Ze geeft duiding aan de verwarrende tussentijd, een complexe transitiefase waarin je iets achterlaat, terwijl de nieuwe situatie nog niet volledig is doorgedrongen en vormgegeven. Transformatie is een tijd van fundamentele vragen. Naast de keynotes van Jitske, leert prof. Dr. Paul Iske je over briljante mislukkingen en gaat Dolf Jansen in gesprek met Joris Luyendijk over leiderschap in deze snel veranderende wereld.

Onderwerpen van deze masterclass:

  • De essentie van transformatieprocessen, met alle kansen en gevaren.
  • Belang en kenmerken van de drie fases van veranderen:
    • De separatie fase – ook wel verbreken – waarin men afscheid neemt van het oude.
    • De liminale fase, de tussentijd – ook wel verbeelden – waarin men nieuwe mogelijkheden verkent en experimenteert.
    • De integratiefase – ook wel verbinden en verbouwen – waarin men het nieuwe bepaalt en daadwerkelijk vormgeeft tot een nieuwe realiteit.
  • Hoe je middels overgangsrituelen (betekenisvolle momenten) ruimte creëert voor afscheid en vernieuwing
  • Wat een trickstercultuur is en waarom we zeker tijdens liminaliteit zo gevoelig zijn voor tricksterstreken, onzin verhalen en leiders met loze beloften.
  • De onvermijdelijke machtsstrijd die ons klem kan zetten en transformatie kan tegenhouden.
  • Het verschil tussen een verhaal en een narratief. Hoe belangrijk het hebben en communiceren van een verandernarratief is. Hoe wilde verhalen ons gek kunnen maken.
  • Hoe je beter grip krijgt op chaos door te leren navigeren, dan het proces proberen te controleren.

Voor wie?

Een must voor iedereen die zich bezighoudt met veranderprocessen, transities en transformaties. In de samenleving en in organisaties. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in de dynamiek van verandering. Voor leiders, bestuurders, politici. Voor journalisten, communicatieprofessionals. Voor consultants, trainers, facilitators en anderen die veranderprocessen begeleiden.

Deze masterclass is ook heel geschikt om met je hele team te komen volgen, om dan de volgende dag zelf met elkaar verder te praten over wat de opgedane inzichten betekenen voor jouw organisatie.

Wil je meer weten over antropologisch kijken en veranderen?
Check dan ook onze masterclass Building Tribes en de Expeditie Antropologisch Veranderen.

Het programma

Jitske Kramer kijkt samen met iedereen aanwezig in de spiegel.
Dolf Jansen leidt de dag als MC en interviewer. Muzikanten omlijsten het geheel — zij vangen dat wat niet altijd gezegd kan worden, maar wel gevoeld.

Tussen de colleges door gaat Dolf in gesprek met antropoloog en journalist Joris Luyendijk. In een scherp en urgent gesprek duiken zij samen in de geopolitieke realiteit van dit moment.

  • Hoe verandert Amerika van ‘grote beschermer’ in ‘grote dreiging’?
  • Welke patronen ziet hij ontstaan?
  • En wat betekent dat voor ons, hier in Nederland?
  • Met als centrale vraag: hoe moeten leiders en organisaties zich verhouden tot deze nieuwe wereldorde?

 

Bereid je voor op een intensieve dag. Vol inzichten. Vragen. Antwoorden. En nog meer vragen. Met antropologische kennis en begrippen die verrassend actueel zijn en veel stof tot nadenken geven. Met inzichten die je met meer helderheid naar de wereld doen kijken, zodat je veranderprocessen in jouw leven, familie, stad of organisatie beter kunt laten verlopen. Drie colleges van Jitske en een college van Prof. Dr. Paul Iske, Chief Failure Officer van het Instituut voor Briljante Mislukkingen.

Tricky Tijd van transformatie
College 1 - Jitske Kramer

Ergens denken we dat verandering ontstaat in twee fasen; van oud naar nieuw, van A naar B, van Ist naar Soll, van huidige naar gewenste situatie, van nu naar de toekomst. Maar zo werkt het tijdens complexe veranderingen niet.

  • Drie universele fases van transformatie: separatie, liminaliteit, integratie
  • Risico van cultureel verdwalen en het gevaar van permanente liminaliteit wanneer we niet écht breken met oude gewoonten en geen nieuwe keuzes durven te maken.
  • Verslaving aan de rush van verandering en het ontlopen van de veranderpijn
  • De onvermijdelijke oplaaiende machtsdynamiek wanneer oude en nieuwe belangen met elkaar botsen.
Pauze
Briljante mislukkingen: navigeren i.p.v. controleren
College 2 - Prof. Dr. Paul Iske

Een college over voorwaarden waaronder mensen, teams en organisaties in onze dynamische, complexe wereld zich willen blijven inzetten voor zaken, ook wanneer het niet zeker is of alles zal lopen zoals gewenst. Soms zijn mensen bang om te falen, of zijn terughoudend in het vertellen hoe het écht is gegaan. Natuurlijk zit je vaak helemaal niet te wachten op dingen die mislukken. En zeker niet in de zorg voor mensen in lastige posities. Maar in complexe omgevingen lopen dingen nu eenmaal niet altijd als gepland. En dan moet er vooral worden geleerd en moeten mensen de geleerde lessen zelf in praktijk brengen en delen met anderen.

  • Belang van het creëren van een geschikte omgeving om te experimenteren en leren. Het leven is een proces van vallen en opstaan.
  • Inzicht in hoe ‘faalintelligentie’ ons in staat stelt voor, tijdens en na onze handelingen te reflecteren op zaken die anders kunnen lopen dan gehoopt of gedacht.
  • Een aantal van de 16 faalpatronen, ontwikkeld door het Instituut voor Briljante Mislukkingen
Lunch
Verander verhalen, wilde verhalen & tricksters
College 3 - Jitske Kramer

Een gedeeld narratief geeft verbinding en zorgt voor zingeving. Tijdens complexe veranderingen en transformaties worden niet alleen systemen veranderd, maar staat ook het bestaande narratief ter discussie. Wat is waar en niet waar? Wat is mooi en lelijk? Wat is goed en fout? In liminale tijden zoeken mensen naar nieuwe verhalen. De trickster is een belangrijk en intrigerend archetype die in elke transformatie en liminale tijd opduikt. Die we nodig hebben om grenzen te bespelen, maar die we niet tot leider moeten kiezen. Met teveel tricksterlogica belanden we in een cultuur van halve waarheden.

  • Welk tussenverhaal, welk narrative of change, hanteer je? Mensen willen een stip op de horizon, een wenkend perspectief en een plan om daar te komen. Als dat er (nog) niet is, geeft een tussenverhaal veel houvast.
  • Wilde verhalen; als we geen verhaal hebben verzinnen we er een. Het is gevaarlijk wanneer we worden verleid te geloven in bizarre verklaringen en nieuwe tweedelingen. Tegelijkertijd zullen we misstanden uit de schaduwen moeten trekken. Maar zonder in een spiegelwereld te belanden. Sommigen waarheden zijn gekmakend.
  • Trickster logica en trickster streken zorgen voor beweging, reuring en verandering. Maar wanneer we te weinig weerstand bieden aan halve waarheden, valse beloftes en keiharde leugens belanden we in een destructieve tricksercultuur.
Dolf Jansen & Joris Luyendijk
Diepte interview over macht, en wat vrijheid van leiders vraagt

“Wat we nu meemaken is de grootste verandering van jouw en mijn leven — onze vrijheid staat op het spel.”

Met deze indringende woorden luidt antropoloog en journalist Joris Luyendijk de noodklok. Dolf gaat met hem in gesprek. Is het echt zó ernstig? Joris verdiept zich al meer dan een jaar in de ingrijpende geopolitieke verschuivingen. Hoe verandert Amerika van ‘grote beschermer’ in ‘grote dreiging’? Welke patronen ziet hij ontstaan? En wat betekent dat voor ons hier, in Nederland? In dit scherpe en urgente gesprek duiken Joris en Dolf in de politieke realiteit van dit moment. Met als centrale vraag: hoe moeten leiders en organisaties zich verhouden tot deze nieuwe wereldorde?

Pauze
Liminaal leiderschap: grip op onzekerheid
College 4 - Jitske Kramer

Veranderen betekent samen zoeken naar nieuwe grenzen en keuzes in het vormgeven van de wereld. Hiervoor hebben we mensen nodig die grenzen oprekken en verleggen. Maar ook leiders die keuzes maken en doorpakken. En managers die accepteren dat verandering, innovatie en transformatie niet altijd even efficient en volgens plan verloopt.

Tijdens transformaties moeten we belangrijke vragen durven stellen, zoals: wat moeten we achter ons laten? Hoe moet het nieuwe eruit zien? Hoe voelt het om het oude los te laten? Wie heeft er belang bij het oude, de tussentijd en het nieuwe? Het stellen van de vragen en het vinden van de antwoorden vraagt moed, lef, omgaan met onzekerheid en machstverschillen. Dit vergt een andere aanpak dan alleen maar managen. Het vraagt liminaal leiderschap, met moed en creatie, verbeeldingskracht, veerkracht en oog voor magie.

  • Archetypische rollen van liminaal leiderschap: managers, magiërs, leiders, kunstenaars, elders
  • Belang van creating en holding space, daadkracht en stilte, lef en liefde
  • Antropologische kennis laat zien dat overgangsrituelen essentieel zijn om door liminale onzekerheid te navigeren naar een nieuw normaal.
Borrel
& nazit
The day after

Om het meeste uit de dag te halen, raden wij je aan om de dag na deze masterclass ruimte te reserveren voor reflectie. Met jezelf. Of met mensen uit je team. Zo kun je de geleerde lessen met elkaar vertalen naar je eigen praktijk. Hoeveel ruimte je hiervoor nodig hebt? Dat hangt van je mogelijkheden en behoeften af. We raden zeker een paar uur reflectie tijd aan.

NATHANREINDS-TrickyTijden-JitskeKramer-LR-29
TrickyTijden-0939
TrickyTijden-0493
NATHANREINDS-TrickyTijden-JitskeKramer-LR-85
TrickyTijden-1620
TrickyTijden-0592
Tricky Tijden – Laat je niet gek maken – Boektrailer – Jitske Kramer
TT Zijn we Beland in een Trickster Cultuur?
TT Herken je de Trickster in jezelf?
TT Liminaliteit vraagt om een tussen verhaal.
Tricky Tijden van Transformaties – Infographic – Jitske Kramer
TT Wat is een trickster?

Wat zeggen anderen?

“Inderdaad, het zijn nogal tricky tijden, het kon niet actueler. De oproep van Jitske Kramer: wees autonoom, oprecht en open. En twijfel: ga niet mee met de tricksters (jokers en hofnarren), pas op als ze zich als leiders gaan gedragen, of serieus denken dat ze het zijn. We hebben leiders nodig die emoties kunnen begeleiden in plaats van opstoken om zelf macht te vergaren. Ik hoop dat er wereldwijd, maar ook om de hoek, genoeg van dit soort moedige leiders zijn die écht problemen willen oplossen.”
“Vandaag masterclasses Jitske Kramer #TrickyTijden. Inspirerend, mooie muzikale intermezzo’s en mooie gesprekken. Rituelen als mentale vluchtheuvels bij veranderingen zijn me dierbaar én de mens zegt dan wel data te willen, maar eigenlijk geloven we in verhalen. Een dag met een dikke gouden rand”
“Dank je wel, Jitske Kramer, voor de inspirerende masterclass gisteren in het prachtige AFAS Theater in Leusden. Het was een indrukwekkende reis vol waardevolle reflectiemomenten die momenteel nog aan het bezinken zijn. Liminaliteit is een tussentijd, en het is belangrijk dat het ook die functie behoudt. Het mag geen permanente staat worden waarin grenzeloosheid de norm is in een wereld die nu eenmaal grenzen kent. “Mensen vormen culturen, en culturen vormen mensen” en “niks heeft betekenis van zichzelf” “

“Wat een impact! Dit is zonder twijfel de beste ontwikkeldag die ik mijn hele carriere heb meegemaakt. Ja, echt waar, en dat zeg ik op mijn 65e, na vele trainingen en evenementen te hebben doorlopen. Dus steek dat compliment maar in je zak! Wat een energie, wat een dynamiek, wat een vakmensen, wat een programma en wat een fenomenale kennisoverracht! Dit was een dag waar ik nog steeds van nageniet.”

Ingeloes Bense

De Preventiecoach

Navigeren door de tussentijd

De Tricky Tijden Wegwijzer. Hoewel ook wij niet de ultieme route weten door de onzekerheid van verandering, bieden de drie universele menselijke fases van transformatie ons een stevige houvast. Om je gericht verder te helpen verdiepen in het gedachtegoed, maakten we een unieke Tricky Tijden wegwijzer. Met persoonlijke tips van Jitske Kramer en toegang tot zorgvuldig geselecteerde content die jou verder helpt! Check it out! Voel je vrij dit te delen met je netwerk.

Heb je al een bestaande boeking?

Lijkt de training vol? Houd onze last minute page in de gaten. 

Bekijk onze last minute trainingen

Lijkt de training vol? Houd deze last minute page in de gaten. Het komt regelmatig voor dat er toch nog een plek vrijkomt bij een training. Dit vermelden wij dan hier. Je kan je wel alvast inschrijven voor een andere datum.

Mocht er toch nog een plekje vrijkomen op je voorkeursdatum, dan kun je gemakkelijk via deze Last Minute page je inschrijving laten verplaatsen.